Әбу Әли әл-Ашғари: Имам әт-Тирмизидің «Әш-Шамаиль әл-Мухаммадийя» кітабына түсіндірме, 14-ші сабақ

3 260

24 марта, 15

Әбу Әли әл-Ашғари: Имам әт-Тирмизидің «Әш-Шамаиль әл-Мухаммадийя» кітабына түсіндірме, 13-ші сабақ

Алтыншы хадис

حدثناأحمدبنعبدةالضبيالبصريوعليبنحجر،وأبوجعفرمحمدبنالحسينوهوابنأبيحليمةوالمعنىواحد. قالوا: حدثناعيسىبنيونسعنعمربنعبداللهمولىغفرةقالحدثنيإبراهيمبنمحمدمنولدعليبنأبيطالبرضياللهعنه. قال: كانعليإذاوصفرسولالله (صلىاللهعليهوسلم) قال:

Бізге Ахмад ибн Әбдатәд-Даби әл-Басри[1] мен Әли ибн Худжр[2] және Әбу Джафар Мухаммад ибн әл-Хусейн[3], ол - ибн Әбу Халима[4] хабарлаған. Олар былай деген: «Бізге Иса ибн Юнус[5], Омар ибн Абдуллахтан[6], мәулә Гуфра[7] хабарлаған. Ол былай деген: «Бізге Әли ибн Әбу Талибтің (Алла оған разы болсын) ұлдарының бірі⁸ Мухаммадтың ұлы⁹ Ибрахим, Әлидің Алла Елшісін (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) суреттей келіп, былай дегенін хабарлады¹⁰:

"لم يكن رسول الله (صلى الله عليه وسلم) بالطويل المُمَغَّط، ولا بالقصير المُتَردد، وكان ربعة من القوم، ولم يكن بالجعد القَطَط ولا بالسَّبِط، كان جعداً رِجلا، ولم يكن بالمُطَهَّم ولا بالمُكلثم، وكان في وجهه تدوير، أبيض، مُشرب أدْعَجُ العينين، أهدب الأشفار، جليل المُشَاش والكَتدِ، أجرد ذو مسرُبَة، شثن الكفين والقدمين إذا مشى تقلّع كأنّما ينحط من صَبَبْ، وإذا التفت التفت معاً، بين كتفيه خاتم النبوة، وهو خاتم النبيين، أجود الناس صدراً، وأصدق الناس لهجة، وألينَهم عريكة، وأكرمَهم (عِشْرَةً)، من رآه بديهة هابه، ومن خالطه معرفة أحبه، يقول ناعِتُه: لم أر قبله ولا بعده مثله (صلى الله عليه وسلم)".

«Алла Елшісі шамадан тыс ұзын да емес, тым қысқа да емес-тін, сымбатты мүсінді еді. Шашы бұйра да емес, сонымен қатар, түгелдей түзу де емес, сол екеуінің арасында болатын. Ол семіз емес еді, бет-әлпеті де дөңгелек емес-тін, дегенмен, сәл домалақша жүзді болатын. Жүзі қызыл шырайлы ақ реңді болатын. Көзі ашық қара, кірпігі ұзын еді. Буындары (білегі мен тізесі) ірі, жауырыны кең болатын. Кеудесінен кіндігіне дейінгі аралықты қоспағанда, денесінде түк болған жоқ. Қолы мен табанының терісі қатқыл-тын. Жүрісі ширақ болатын. Сол себепті, жүрген кезде қырдан түсіп келе жатқандай алға қарай иіліп жүретін. Бір жаққа бұрылса, бүкіл денесімен бұрылатын. Екі жауырынының арасында пайғамбарлықтың мөрі бар болатын. Ол ─ жүрегі ең таза, пайғамбарлардың мөрі. Ол ең шыншыл, ең жұмсақ мінезді және ең жақсы текті болатын. Оны алғаш көрген адам алдында қобалжитын. Ал, жақынырақ таныған адам оны жақсы көріп кететін»»». Содан соң суреттеуші былай дейді: «Одан бұрын да, одан кейін де оған (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) ұқсас адамды көрген емеспін».

قال أبو عيسى سمعت أبا جعفر محمد بن الحسين يقول: سمعت الأصمعي يقول في تفسير صفة النبي (صلى الله عليه وسلم): الممغط الذاهب طولاً وقال سمعت أعرابياً يقول في كلامه تمغط في نشابته أي مدها مداً شديداً، والمتردد الداخل بعضه في بعض قصراً، وأما القطط فالشديد الجعودة، والرجل الذي في شعره حجونة، أي تثن قليل، وأما المطهم فالبادن الكثير اللحم، والمكلثم المدور الوجه، والمشرب الذي في بياضه حمره، والأدعج الشديد سواد العين، والأهدب الطويل الأشفار، والكتد مجتمع الكتفين وهو الكاهل، والمسربة هو الشعر الدقيق الذي كأنه قضيب من الصدر إلى السرة، والشثن الغليظ الأصابع من الكفين والقدمين والتقلع أن يمشي بقوة، والصبب الحدور، يقال انحدرنا في صبوب وصبب، وقوله جليل المشاش يريد رؤوس المناكب، والعشرة الصحبة، والعشير الصاحب، والبديهة المفاجأة، يقال بدهته بأمر أي فجأته

Әбу Иса¹¹ былай дейді: «Мен Әбу Джафар Мухаммад ибн әл-Хусейннің¹² былай дегенін естідім: «Пайғамбардың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) бейнесінің түсініктемесінде әл-Асмаидың¹³ былай дегенін естідім: «الممغط «шектен тыс ұзын» дегенді білдіреді. Мен бір арабтың былай дегенін естідім: «Жебені тартты», – яғни, жебені қатты тартты. المتردد сөзі болса, бір дене мүшесінің қысқа болғандықтан екіншісіне кіріп тұруын білдіреді. Ал, القطط сөзі өте бұйра шашты және шашы өте бұйраланып тұратын адамды білдіреді. المطهم сөзіне келер болсақ, ол «томпақ/семіз» дегенді білдіреді. المكلثم сөзіне келер болсақ, ол дөңгелек немесе сопақша жүзді адамды білдіреді. Ал, المشرب сөзі қызыл реңкті ақ түсті білдіреді. الأدعج сөзі болса, ашық қара түсті көзді білдіреді. Ал, والأهدب сөзі ұзын кірпікті білдіреді. Ал, الكتد екі жауырынның қосылған жерін, яғни, иықты білдіреді. المسربة сөзіне келер болсақ, бұл кіндіктен бастап кеудеге дейін бір жолақ бойымен өскен аз ғана көлемдегі түкті білдіреді. الشثن сөзі болса, алақан мен табандағы қатқыл теріні білдіреді. التقلع сөзі ширақ жүрісті білдіреді. الصبب сөзі төмен қарай түсуді білдіреді. [Тілдік сөз қолданымында] былай айтылады: «Біз таудың баурайына немесе бөктеріне түстік». جليلالمشاش сөздері буынды білдіреді.العشرة сөзі «жақындықты/үзеңгілестікті» білдіреді, ал, العشير– дос/серіктес деген мағынада. Ал,البديهة «кенеттен» дегенді білдіреді. «Мен оның үстінен түстім» деген мағынада بدهته делінеді».

[1] Сенімге лайықты. Әд-Даби оның Даба тайпасынан екенін білдіреді. 245 жылы дүние салған.

[2] Сенімге лайықты, хафиз. Одан әл-Бұхари, Муслим, әт-Тирмизи және ән-Нәсәъи хадистер келтірген. 244 жылы көз жұмған.

[3] Қабылданатын жеткізуші. Бірақ, одан әт-Тирмизи ғана риуаят еткен.

[4] Бұл ─ жеткізуші беймәлім болғандықтан жасалған түсініктеме.

[5] Аса ұлы ғұлама және аскет. Ол бір жылы қажылық жасаса, келесі жылды Алла жолында шайқасумен өткізген. Ол сенуге тұрарлық, имамдардың алтауы да одан хадис риуаят еткен. Ол имам Мәліктен, әл-Әузаиден және басқалардан риуаят еткен. 191 жылы қайтыс болған.

[6] Мәдиналық. Одан әт-Тирмизи мен Әбу Дауд хадис келтіреді. 145 жылы көз жұмған.

[7] Бұл ─ Гуфра бинту Рабах, Біләлдің (Алла оған разы болсын) қарындасы.

[8] Кейбіреулер мұнда Ибрахим ибн Мухаммадтың әкесі жайында айтылған десе, кейбіреулер бұл жерде немересі жайлы айтылған деген.

[9] Ибрахим ибн Мухаммад ибн әл-Ханафия. Әл-Ханафия – Әли ибн Әбу Талибтің әйелінің есімі. Оның шын есімі ─ Хауля бинт Джафар бинт Кейс әл-Ханафия.

[10] Ибрахим ибн Мухаммад Әлиді көрмеген және одан тікелей хадис риуаят етпеген. Имам әт-Тирмизи ары қарай сол жайында сөз қозғайды.

[11] Ары қарай имам әт-Тирмизи хадисте кездескен кейбір қиын сөздерді түсіндіреді. Имамның өзін Әбу Иса деп атаған себебі ─ ол сол атпен белгілі болған. Сол сияқты, имам әл-Бұхари өзінің «Сахихінде» өзін Әбу Абдуллах деп жиі атайды.

[12] Әт-Тирмизидің осы хадисті риуаят еткен үшінші жеткізушісі.

[13] Араб тілінің ұлы білгірі. Мәлік пен тағы басқалардан хадис риуаят еткен. 217 жылы Басрада көз жұмған.

Жалғасы бар ин ша Алла..

Әбу Әли әл-Әшғари, хафизахулла

_____________________________

Орыс тілінен аударған Azan.kz

P.S. Сайтымызда жарияланған мақалалар мен шет елдік сайттардан алынған аудармалардың авторлық құқығы Azan.kz сайтына тиесілі.

Azan.kz сайтында жарияланған кез келген ақпараттарды көшіріп алып, өзге желілерге таратушылардан және басқа сайттарға жариялаушылардан міндетті түрде Azan.kz сайтына сілтеме қоюларыңызды сұраймыз.